Poznaliśmy najlepsze rozwiązania urbanistyczne i architektoniczne w konkursie Najlepsza Przestrzeń Publiczna Województwa Śląskiego. W gronie wyróżnionych znalazła się Łaźnia Łańcuszkowa Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, jako zrewitalizowany obiekt użyteczności publicznej.
W siedemnastej edycji konkursu, w którym nagrody i wyróżnienia przyznaje Marszałek Województwa Śląskiego, zgłoszono 43 realizacje w czterech kategoriach: przestrzeń publiczna, zrewitalizowana przestrzeń publiczna, obiekt użyteczności publicznej i zrewitalizowany obiekt użyteczności publicznej. Celem konkursu jest rozwój i zmiany jakościowe przestrzeni publicznej, wzrost aktywności społecznej i gospodarczej, podnoszenie świadomości w zakresie kształtowania przestrzeni, a także promocja wysokiej jakości rozwiązań urbanistycznych i architektonicznych. W tym roku przyznano nagrodę Grand Prix, którą otrzymało Międzynarodowe Centrum Kongresowe wraz z zagospodarowaniem terenu, jako dopełnienie osi kultury utworzonej na zrewitalizowanych terenach po byłej kopalni KWK Katowice. Obok nagród i wyróżnień przyznanych przez kapitułę konkursu, najlepszą przestrzeń publiczną mogli również wskazać internauci w głosowaniu na stronie konkursu. Tym razem ich uznanie uzyskał projekt „Park Cegielnia, czyli żorski Central Park”. W trakcie uroczystości wręczono także nagrody w ramach konkursu Architektura Roku Województwa Śląskiego, przyznawane przez oddział katowicki SARP.
Warto przypomnieć, że zabrzańskie obiekty były też wyróżniane w tym konkursie w latach poprzednich. Kopalnia Guido Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu zdobyła Grand Prix w konkursie w 2015 roku. Wyróżnienie otrzymało wówczas także Centrum Zdrowia Kobiety i Dziecka w Zabrzu. W 2013 roku doceniono projekt modernizacji budynku po dyrekcji Huty Zabrze dla potrzeb administracji samorządowej oraz Centrum Zarządzania Kryzysowego w Zabrzu. W 2012 roku wyróżnienie otrzymała Rozbudowa wraz ze zmianą sposobu użytkowania budynków byłej Wojskowej Komendy Uzupełnień na potrzeby Wydziału Organizacji i Zarządzania Politechniki Śląskiej. Natomiast w 2009 roku wyróżniono remonowację zieleńca oraz terenów wokół Kościoła pw. Bożego Ciała w Kończycach.
Kopalnia „Królowa Luiza” w Zabrzu rozpoczęła działalność w 1791 r. i praktycznie przez cały okres istnienia, tj. do 1998 r., uważana była za jedną z największych i najnowocześniejszych w Europie. Będąc kopalnią państwową korzystała z wysokich dotacji rządowych, co skutkowało dużymi inwestycjami nie tylko w sferze produkcyjnej. Przykładem takiego rozwoju była budowa kopalnianej łaźni, którą wzniesiono w 1890 r. Łaźnia stanowiła pierwszą taką realizację w górnośląskim górnictwie i była najlepszym świadectwem poziomu socjalnego zakładu, który znacznie wyprzedzał standardy tamtych czasów. Okazały, ceglany budynek o układzie bazylikowym, o wysokości 10 m i powierzchni 1500 m², stojący tuż przy głównej ulicy miasta, jest charakterystycznym elementem architektury tej części Zabrza. Obiekt utrzymał oryginalny podział głównych pomieszczeń, elementy konstrukcyjne oraz część pierwotnego wyposażenia.
Zrewitalizowany budynek docelowo będzie pełnił funkcje turystyczne (obsługa ruchu odwiedzających), gastronomiczne (restauracja) oraz kulturalne. Został on wyznaczony na pierwszy element przyszłej trasy turystycznej w kompleksie Sztolni Królowa Luiza. To właśnie od zobaczenia łaźni łańcuszkowej turyści rozpoczną zwiedzanie kompleksu, z jego atrakcją, czyli Główną Kluczową Sztolnią Dziedziczną. Dodatkowo wnętrze budynku stanowi doskonałą przestrzeń do organizowania działalności wystawienniczej i kulturalnej. Dzięki zaadaptowaniu do nowych funkcji, Muzeum ma możliwość organizowania w Łaźni różnego rodzaju wystaw czasowych, wernisaży, koncertów, przedstawień teatralnych, czy innych imprez kulturalnych.
W ramach rewitalizacji budynek dawnej łaźni łańcuszkowej został poddany gruntownemu remontowi. Oczyszczono ceglane elewacje budynku, wzmocniono strukturę cegły, uzupełniono ubytki używając cegły dopasowanej kolorystycznie i wymiarowo zgodnie z zaleceniami konserwatorskimi. Nowoprojektowane partie przy dobudówce południowo-wschodniej wykonano z cegły odróżniającej się kolorystyczne od materiału pozostającego w historycznej części budynku. Przeprowadzona została kompleksowa izolacja przeciwwilgociowa ścian. Okna zostały wymienione na aluminiowe ze ślusarką wielokwaterową identyczną z oryginalną. Zastosowano drzwi zewnętrzne również aluminiowe, przeszklone wielokwaterowe, w miejsce współczesnych, zniszczonych drewnianych i metalowych. Dokonano remontu dachu, tam gdzie to niezbędne wykonane zostały nowe dachy drewniane. Konstrukcja więźby dachowej wymagała remontu i częściowo odbudowy. Po rozbudowie dobudówki wschodniej budynek zyskał tu główne wejście - po schodach z dostępem od ul. Wolności oraz po rampie dla osób niepełnosprawnych dostępnej od wewnętrznego placu wejściowo–parkingowego. Przy drugim, istniejącym wejściu od strony ul. Wolności, pojawiły się nowe schody zewnętrzne usytuowane na chodniku. Przebudowana została również dobudówka zachodnia. Teren wokół budynku otrzymał elementy małej architektury (ławki, oświetlenie).
Wprowadzenie nowych funkcji muzealno-kulturalnych wymagało odpowiednich aranżacji wnętrza. Zaszła konieczność docieplenia wnętrza (poza ścianą w pomieszczeniu z natryskami), co skutkowało zabudową ścian płaszczyznami tynkowanymi. Główne ściany wewnętrzne pozostawiono jako ceglane. W części gastronomicznej zbudowana została antresola. Zachowano lub odtworzono posadzki kamionkowe w pomieszczeniu z natryskami, w przedsionku wejściowym i częściowo w części gastronomicznej.
Utrzymano żeliwne słupy konstrukcyjne w całym budynku. W całym budynku zastosowano sufity podwieszane, ukazujące jednak częściowo w obrębie nawy środkowej konstrukcje wiązarów dachowych. Zachowano widoczne odeskowanie sufitu w części z natryskami. Konserwacji poddano zachowane oryginalne wyposażenie łaźni. Konstrukcja szatni łańcuszkowej, same łańcuszki i zawieszone na nich pojemniki, zbiornik na wodę wraz z konstrukcją wsporczą, natryski i elementy metalowe ławek wyczyszczono i usunięto z nich stare warstwy malarskie. Zniszczone i brakujące drewniane siedziska zostały odtworzone.
Rewitalizacja jedynej historycznej łaźni w polskim górnictwie węglowym, która utrzymała częściowo oryginalne wyposażenie i jest udostępniona zwiedzającym, umożliwia poznanie warunków socjalnych panujących pod koniec XIX w. w dużym, państwowym zakładzie przemysłowym.
